Z radością przyjęłam informację umieszczoną na Portalu o odkryciu przez pana Jacka Osiewałę, złotej figury św. Jacka Odrowąża w Archikatedrze pw. św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu. (Czytaj o tym tutaj).

Cieszy fakt, że ten piękny i bardzo cenny obiekt sztuki sakralnej znajduje się w niesłychanie ważnym dla historii polskiego Kościoła miejscu. Jednak, jak informuje pan Jacek, od wielu lat istnieje doza wątpliwości czy figura rzeczywiście przedstawia św.Jacka. Dla wsparcia przekonania, że katedralną kaplicę zdobi figura pierwszego polskiego Dominikanina, przekazuję Portalowi kilka zebranych przeze mnie argumentów odnośnie poprawnej interpretacji tego cennego zabytku.

Identyfikując wizerunki św.Jacka, powinniśmy uwzględnić hierarchię trzymanych przez niego atrybutów. Figura Matki Bożej przy św.Jacku jest ogromnie ważnym dopełnieniem wizualnego komunikatu, jednak jego główną treścią jest Syn, ciało Chrystusa pod postacią chleba.
W po kanonizacyjnych wizerunkach św.Jacka znajdujemy kilka form ukazania związku tego świętego z kultem Eucharystii, są to przedstawienia z monstrancją, z kielichem lub z cyborium. Wizerunki te wskazują na dwie formy kultu Eucharystii. Przedstawienie św.Jacka trzymającego w ręku kielich lub cyborium może wskazywać na najważniejszą formę kultu, jaką jest spożywanie Eucharystii podczas sprawowania Mszy świętej.
Ukazanie św. Jacka trzymającego w ręku monstrancję wskazuje natomiast na kult adoracyjny Eucharystii poza celebracją Mszy świętej."
(ks.Rudolf Pierskała, Ikonografia św.Jacka inspiracją do refleksji nad adoracją Najświętszego Sakramentu,[w:] Jubileusz uczy. 900-lecie Kamienia Sląskiego,Opole 2005, s.23.)

W artystycznej kompozycji wrocławskiej figury znajdujemy także inne, ważne elementy przemawiające za postacią świętego Jacka. Dominikanin przedstawiony jest w kolorystyce symbolizującej w sztuce sakralnej najwyższą rangę świętości, co w pełni potwierdzają nadane po kanonizacji atrybuty św.Jacka, będące sednem doktryny katolickiej. Eksponują one kwestionowane przez innowierców prawdy: dogmat o transsubstancjacji oraz rolę Maryi w dziele odkupienia. (Aneta Kramiszewska, Rzeźba Matki Bożej w legendzie ikonograficznej św.Jacka [w:] Święty Jacek Odrowąż i Dominikanie na Śląsku, s.110)
Kręcone włosy, a także charakterystycznie przechylona głowa świętego Jacka, przypominają wizerunki św. Jana Ewangelisty, stojącego pod Krzyżem – ukochanego ucznia Chrystusa i najbliższego opiekuna Matki Bożej. Ważną kwestią w przedstawieniach postaci Apostoła Północy i Słowian, jest ukazanie go w sposób dynamiczny, ekspresyjny, zgodnie z zasadą kontrapostu. Figurę wykonano z dużą precyzją, miękką linią w wypracowaniu detali i starannym oddaniu wyrazu twarzy świętego. Artysta w bardzo piękny sposób “wpisał” w szaty idącego Apostoła dynamikę i ruch, elementy bardzo charakterystyczne dla przedstawień św.Jacka, wielkiego misjonarza terytoriów Północy.
Kanonizacja polskiego Dominikanina, mająca miejsce 17 kwietnia 1594 roku, przyznała mu wyjątkowo ważne atrybuty, które pojawiły się przy realizacji wielu po kanonizacyjnych wizerunków świętego Jacka. Musimy jednak pamiętać, że jednocześnie przedstawiano św.Jacka w wielu innych wersjach, np.: tylko z figurą Matki Bożej, tylko z kielichem, tylko z dużą lilią, tylko z otwartą księgą, tylko z trzymanym kościołem I otwartą księgą, lub też z lilią i księgą.
W załączeniu przesyłam trzy przykłady takich odmiennych przedstawień św.Jacka.

Nie bez znaczenia jest również ustawienie św.Jacka przy kolumnie. Przez wiele wieków uznawano tego świętego za kolumnę Kościoła ( columna ecclesiae). Potwierdzenie tego faktu znajdziemy na po kanonizacyjnych obrazach wielkich mistrzów, takich jak Lodovico Carracci (Patrz tutaj) czy też El Greco (patrz tutaj)

Ufam że ten krótki tekst wesprze i utwierdzi przekonanie, iż złota figura w Archikatedrze wrocławskiej to wizerunek Jacka, wielkiego świętego Ślązaka, z potężnego, polskiego rodu Odrowążów.

Łączę serdeczne pozdrowienia zarówno dla przewielebnego Księdza Proboszcza, Pawła Cembrowicza jak też I dla pana Jacka Osiewały dziękując za troskę o kult św.Jacka i zaangażowanie w poprawność interpretacji jego wizerunków.

Apolonia Halicka.